Нийтийн захиргаа

Төрийн захиргаа юу, нийтийн захиргаа юу?

Төрийн захиргаа

Төрийн захиргаа гэдэг ойлголт нь “төр төвтэй” захиргааг хэлдэг бөгөөд манай

оронд энэхүү ойлголт одооч ард түмэний толгойд эргэлдсээр байна.”Яагаад

гэдэг асуулт гарч ирнэ?” миний бодлоор арван хэдэн жилийн өмнө хүмүүсийн

хийх ёстой зүйлсийг нь төр хийж төр боловсоруулдаг байсан болхоор тийм

ойлголт одоо ч байгаа болов уу.

Нийтийн захиргаа

Харин нийтийн захиргаа гэдэг нь “иргэн төвтэй” иргэдэд хөтөлбөр бэлдэж

тэрийгээ хэрэгжүүлдэг захиргааг нийтийн захиргаа гэнэ. Нийтийн захиргаа

бол захиргаадалттын нэг төрөл.

Асуудал

Аль ч оронд төрийн байгууллагууд нь ард

түмний татвараас бүрдсэн нийтийн өмчинд тулгуурлан үйл ажиллагаагаа

явуулдаг салбар бөгөөд олон оронд энэ салбарыг нийтийн салбар,нийтийн

байгуулга ба захиргаа гэж ойлгодог. Харин монголд эсрэгээрээ төрийн

байгуулга нь зөвхөн төрд хамаатай төрд үйлчилдэг. Харин нийтийн байгуулга

гэхээр төрийн бус байгуулгыг ойлгоод байдаг. “Энэ нь их ташуу ойлголт юм.

Төрийн бус байгуулага нь хэсэг бүлэг хүмүүсийн итгэл үнэмшэлээрэй эвлэлдэн

нийлсэн гишүүдийнхээ болон олон нийтийг хамарсан үйл хэрэгийн төлөө үйл

ажиллагаа явуулдаг байгууллагыг хэлдэг юм”. Учир нь бид төрийг олон нийтээс

тусгаарлан ойлгодог. Учир нь монголчууд эрт дээр үеээс төрөө дээдлэн төр бол

дээд тэнгэрээс гаралтай ард түмэнээсээ тусдаа ойлгодог зүйл мэт тахин шүтсээр

ирсэн. Энэ ойлголт нь үеээс үед дамжин иржээ.Одоо ч гэсэн энэхүү ойлголт нь

ард түмний дунд байгаа нь төрийн захиргааны дээрээс доош буудаг босоо

төвлөрсөн бюрократ тогтолцоо нь захиргааг нийгмийн хөгжлөө мэдэрдэггүй

өөрчлөлтөнд хариу үйлдэл үзүүлдэггүй,хүнд сурталдаа дарагдсан хамаатан

саднаа харсан,аливаа асуудлыг захиран тушаах аргаар шийдэхээс өөр

чадваргүй болгон хувиргаад байна. Өнөөдөр бюрократ тогтолцоо нь төрийн

захиргааны бахархах давуу тал биш харин ул үндсээр нь өөрчилбөл зохих сул

тал болоод байна. Төр ба иргэний түншлэлийн харьцаа алдагдсанаар төрийн

байгууллагууд ард иргэдээсээ тусгаарлагдан тэдний хяналтаас гарч эрх

мэдлийг өөртөө төвлөрүүлж эхэлдэг.

Эрх мэдэл ихсэх тусам нийгмийн амьдралд төрийн оролцоо ихсэж бүгдийг

зохицуулах гэж оролддог. Жишээлбэл : “Алтан овооны наадамд 190 сая төгрөг

хувиарлаж байх”. Төрийн зохицуулалт нь хорих, цагдах, хянах, торгох, шийтгэх

зарчимаар хэрэгжиж байгаа нь хуулийн нэрийг барин иргэдийн эрхийг зөрчин

хүчирхийлэж байгаа юм. Ингэж төрд эрх мэдэл төвлөрөх тусам ард иргэд

өөрсдийн амьдралыг өөрөө зохицуулах, өөрөө өөрийнхөө төлөө үүрэх

хариуцлагаа алдаж эхэлдэг. Төрд эрх мэдэл нэмэгдэх тусам хувь хүний эрх

чөлөө хязгаарлагдаж эхэлдэг бөгөөд төр данхайн төрийн үйл ажилгаа сайжирч

байгаа юм шиг харагдах боловч татварын мөнгийг идэгчид ихсэнэ. Жишээбэл :

“Арслангууд олзоо идэхдээ эхлээд хамгийн хүчтэй удирдагч нь иднэ дараа нь

тэр омогт байгаа арслангууд иднэ харин сүүлд нь сэгээр хооллогчид адаг сүүлд

нь өт хорхойнууд идэж дуусгадагтай яг адил юм”. Тийм учраас ардчилалыг

шинээр байгуулж буй орнуудын өмнө тулгарч буй байгаа хамгийн том асуудал

энэ болоод байна. “Иргэн төвт нийгмийг цогцлуулхын тулд дээр дурьдсан

зүйлсээс татгалзан, оюун ухаандаа бодон явбаас төрийн захиргааг нийтийн

захиргаар үү хөрвүүлж шинэтгэлийг зөв гольдролоор нь хөгжүүлж иргэн төвт

ардчилсан нийгмийн оргилд хүрэх болноо”гэж хэлбэл хүмүүс сайн ойлгож

магадгүй. Хэрвээ ингэж ойлгож чадах юм бол нийтийн захиргааг хууль эрхзүйн

төдийгүй улс төр, менежмент мэргэжлийн талаас нь ойлгох боломж нээгдэнэ.

Нийтийн захиргаа нь үр дүн, үр ашигтай ажиллахын төлөө үйл ажиллагаа

явуулдаг бөгөөд татвар төлөгчидийн мөнгийг хамгийн үр ашигтай , үр дүн

бага зардлаар ихийг бүтээхийн төлөө ажилдаг. Тэгэж чадахгүй бол захиргааны

оршин тогтнох утга агуулга алдагдана. Иймээс ард иргэд төрийн захиргааг төрд

хамааралтай биш харин олон нийтэд хамааралтай, нийтийн байгууллага гэж

хандах юм бол төрийг шүтэх үзэл төрийг хянах үзэл болж хувирна. Ард иргэд

аль болох төрийн үйл ажилгаанд оролцож, төртэй түншлэн ажиллаж чадваас

төр төвтэй биш Иргэн төвтэй биднээс хамааралтай, бидний хараат захиргаа

болж Нийтийн захиргаа хэмээх нэршлийн утга агуулга амьдралд хэрэгжинэ.